ҚЫРҒЫЗДАРДЫҢ ҚАЗІРГІ ӨЗБЕКСТАН ТЕРРИТОРИЯСЫНДАҒЫ (ӘНДІЖАН, НАМАНГАН, ФЕРҒАНА ОБЛЫСТАРЫ) ҚОНЫСТАНУ ТАРИХЫ ЖӘНЕ ЭТНИКАЛЫҚ ҚҰРАМЫ
Кілт сөздер:
қырғыздар, Ферғана аймағы, статистика, кеңестік билік , қырғыз тайпалары , этнос , оң қанат, сол қанат, булғашы (ішкіліктер)Аңдатпа
Мақалада Қырғызстан аумағынан тыс жерде, оның ішінде көрші Өзбекстанда
тұратын қырғыздар туралы тарихи деректер қарастырылған. Бұл еңбекте қырғыздардың
жерсіндеуі, олардың Ферғана алқабындағы таралу аймақтары, тайпалық құрамы, ежелгі
халықтың материалдық және рухани мәдениеті зерттеледі.
Қазіргі таңда тәуелсіз мемлекеттердің (Қырғызстан, Өзбекстан, Тәжікстан) құзырындағы
Ферғана алқабының аумағы ежелден «Алтын алқап» қосымша атауымен белгілі. Қырғыз және
қырғыз этносының тарихы, мәдениеті, тілі және басқа да ерекшеліктері Ферғана алқабының халқы мен мәдениетімен тығыз байланысты. Қырғыздар ежелден алқапта, оның етегінде,
таулы аймақтарда мекен еткені белгілі. Кейбір тарихи дереккөздер мен зерттеушілердің
еңбектерінде қырғыздардың Ферғана аңғары мен оның маңындағы аймақтарды сонау 10-11
ғасырларда мекендегені айтылады. Айта кету керек, қырғыздар ежелден Ферғана алқабында
және оның етегінде өмір сүрген. Бұған тарихи дереккөздермен қатар өлкеде біршама тығыз
қоныстанған қырғыз тайпалары мен руларының атауларымен (этнотопонимдерімен) байланысты
топонимикалық атауларды келтіруге болады. Жалпы, осы күнге дейін Өзбекстанда тұратын
қырғыздардың этникалық тарихын, этногенезін, этникалық мәдениетін, тілін, материалдық
және рухани мәдениетін жан-жақты зерттеу жұмыстары жүргізілген жоқ. Талдау үшін Ферғана
алқабындағы қырғыздардың саны мен қоныстануы туралы ғылыми, ғылыми және статистикалық
материалдар пайдаланылды. Қырғыз халқының басқа түркі тілдес халықтармен этномәдени
байланыстары да зерттелді.
