ҚАРАБАҚТЫҢ ҰМЫТЫЛЫП БАРА ЖАТҚАН ЖӘНЕ ҚАЗІР ҚОЛДАНЫСТА БОЛҒАН БІРҚАТАР АС-АУҚАТТАРЫ МЕН СУСЫНДАРЫ ЖАЙЛЫ
Кілт сөздер:
Қарабақ, өсімдік, ет, сүт тағамдары, сусындарАңдатпа
Аңдатпа. Мақалада алғаш рет Қарабақтың ұмытылып бара жатқан «бағырбейн», «қәлйә», «қарыніші», «қырто», «құрқут», «шекмеплов», «жанынәшекме», «жадичөрек», «әйірдек» сияқты, сондай-ақ қазіргі уақытта кеңінен қолданылып жүрген кейбір тағамдары мен сусындары туралы баяндалады. Бұл аталған тағамдар кезінде халықтың дастарханын безендірсе де, кейіннен біртіндеп сиреп, қолданыстан шыға бастаған. Сонымен қатар мәтінде сөз болған және бүгінде қолданылатын басқа да ас пен ішімдіктер Қарабақ халқының ас мәзірінің байлығын көрсетумен бірге, өзге өңірлерде дайындалатын тағамдармен айырмашылығы мен ұқсастықтарын көрсету тұрғысынан да маңызды. Зерттеуде Қарабақ халқы арасында кең таралған өсімдік, ет және сүт негізіндегі тағамдардың сипаттамасына, талдауына, қолданылатын уақыты мен орнына назар аударылады. Өсімдік текті тағамдар арасында бірінші орынды әртүрлі қышқыл және қышқылсыз нан түрлері (мысалы: юха, бәтір, хамралы, лаваш, дестана, кутук және т.б.) алады. Автор бұл мақалада халықтың бұл нан түрлерін тандыр мен табада пісіретінін, бәтірдің қарапайым да, майлы (мысалы: жаңғақ қосылған) түрде дайындалатынын атап өтеді. Сонымен бірге хингал, хәшіл, жармалы хәшіл, умаш қосылған көже, сорпалы кеспе, қара умаш, буғлама (балва), түрлі палау түрлері (мысалы: қаралы палау, кеспелі палау, бұршақты палау, балапан қосылған палау, түрлі түсті палау, жаныңәшекме және т.б.) сияқты өсімдік негізіндегі тағамдар туралы кеңінен ақпарат береді.
Автор мақалада жеуге болатын жабайы өсімдіктерден дайындалатын тағамдардан (мысалы: пиязсорпа, дендолма, кәләжош және т.б.), сондай-ақ піскен жемістерден дайындалатын тағамдар туралы әңгімелеп, олардың құрамын, дайындалу технологиясын сипаттайды.
