СЫРДАРИЯ ӨЗЕНІНІҢ ТӨМЕНГІ АҒЫСЫНДАҒЫ АЛТЫН ОРДА ДӘУРІНІҢ ҚАЛАЛАРЫ: ФОЛЬКЛОРЛЫҚ ЖӘНЕ ЖАЗБА ДЕРЕКТЕР БОЙЫНША
Кілт сөздер:
эпос, аңыз, Алтын Орда, Сырдарияның төменгі ағысы, ортағасырлық қалалар, жазбаша деректерАңдатпа
Сырдың төменгі ағысында Алтын Орда дәуірі кезінде жүздеген қалалар, елді мекенедер, керуен сарайлар болған, олардың қалдықтары қазіргі таңда белгісіз төбелерге айналған. Өз уақытында өзінің даналығы мен даралығымен күллі дүниеге әйгілі болған, жиһангездер мен саудагерлерді таң қалдырған, біршама оқиғалардың куәгері болған қалалар, жойқын соғыстардың әсерінен, таққа талас және өзара қырқсулардың нәтижесінде, басқада сыртқы факторлардың қысымынан қирап бұзылған бұл ескерткіштер тарихымыздың баға жетпес қазынасы болып табылады. Осы жәдігерлерімізге қатысты құнды мәліметтер халқымыздың төл фольклорлық деректерінде сақталған.
Алтын Орда заманында Еуразия континетін мекендеген жартылай көшпелі және отырықшы халықтардың мәдениетінде, дүниетанымында таңғажайып оқиғалар мен ерекше тұлғарға байланысты халық жадында сақталған фольклорлық деректер орасан көп. Бұл деректер сан ғасырлар бойы ұрпақтан ұрпаққа мәдени толығу, кемелдену, қайта жаңғыру, толысу, жетілу, көркемделу нәтижесінде осын күнге дейін тарихи шынайылығын сақтаған. Ауыз әдебиетте кездесетін бұл деректердің тұспалды орындары ел арасында арулап, қастерлеп, қадірленіп қорғалған. Олардың кейбірі тілсіз тарихтан сыр шертетін төбелер, елді мекендер күйінде сақталса, енді бірі алыстан мұнартақан, көрер көзге шағлысатын күмбезді, ашық кесенелер түрінде сақталған. Әуелгі келбеті қаншалықты өзгеріске ұшыраса да, тағылымы мен өнегесі халық санасына тәрбиелілік, тәжірибиелік сабақ ретінде жадталған. Тап осындай тарихи орындар шоғырын біз Алтын Орда дәуіріндегі Сырдарияның төменгі ағсындағы ескерткіштерден кездестіре аламыз.
